BAŞ BOYUN KİTLE VE KANSER CERRAHİSİ
TÜKRÜK BEZİ HASTALIKLARI VE AMELİYATLARI
Tükürük bezleri iki grupta incelnir, majör (Parotis, submandibuler, sublingual) ve minör (ağız içerisinde, yutak bölgesinde, burun ve nazofarenks bölgelerinde mukozada bulunan ve mukozayı nemlendiren bezler) tükürük bezleridir. İyi veya kötü huylu tüm tükürük bezi tümörlerinin tedavisi ameliyattır, ameliyat tümörün bulunduğu bölgeye göre değişiklik gösterir.
Parotidektomi (parotis bezi ameliyatı)
1.Subtotal (yüzeyel) parotidektomi, parotis bezi yüzeyel lobu içerisine yerleşmiş olan pleomorfik adenom ya da warthin tümörü gibi iyi huylu tümörlerin tedavisi, fasiyal (yüz) sinirini koruyarak tümörün etrafındaki sağlıklı parotis bezi yüzeyel kısmı dokuları ile birlikte çıkartılmasıdır.
2. Total Parotidektomi, parotis bezinde yerleşmiş olan kötü huylu (malign) tümörlerin tedavisinde parotis bezinin tamamının çıkarılması gerekir.
Kötü huylu tümörlerde fasiyal sinir tutulmamışsa siniri korumak gerekir, yapılması gereken önce bezin yüzeyel lobunu tümör ile birlikte çıkarmak, yüz sinirini ve dallarını ortaya koymak, tümör derin lopta ise sinir ve dallarına zarar vermeden tümörü çıkartmaktır, tümör hige grade ise aynı zamanda fonksiyonel boyun diseksiyonu ameliyatı da yapılmalıdır.
Parotis ameliyatlarında en önemli komplikasyon yüz sinirinin yaralanması veya kesilmesine bağlı yüz felci olmasıdır. Özellikle revizyon ameliyatlarında yüz felci daha sık görülmektedir. Bu durumu minimuma indirmek için sinir monitörizasyonu kullanılabilir.Parotis bezi ameliyatı hemen her zaman genel anestezi altında yapılan bir ameliyattır. Tümörün bulunduğu yer, cinsi ve uzanımına bağlı olarak bu ameliyat 2 ile 4 saat sürebilir.
Submandibular tükürük bezi ameliyatı, bezin iyi huylu tümörlerinde tükrük bezinin tamamı tümörle birlikte çıkarılır. Bezin kötü huylu tümörlerinde tümörle birlikte bezin tamamı çıkarıldığı gibi, aynı taraf veya tümörün durumuna göre iki taraflı fonksiyonel boyun diseksiyonu ameliyatı yapılır.
Damakta minör tükrük bezi tümör ameliyatları; Pleomorfik adenom gibi iyi huylu tümörler etrafındaki sağlıklı doku ile birlikte tamamiyle çıkartılır.
Tanı konulmuş kötü huylu özellikle hige grade tümörlerde, tümöre en az 1 cm normal doku dahil edilerek, tümörün tamamı çıkarılır. Boyun metastazı varsa aynı anda boyun diseksiyonu yapılır. Çıkarılan tümörün patolojik inceleme sonucuna göre radyoterapi ve kemoterapi gibi tedavilerin uygulanması gerekebilir.
Tükürük bezi tümör ameliyatları, dünyanın her yerinde temel olarak kulak burun boğaz ve baş-boyun cerrahisi uzmanları tarafından yapılmaktadır. Bu bölge organlarının anatomisine ve bu bölge hastalıklarına kulak burun boğaz hekimleri çok aşinadır. Özellikle baş boyun cerrahisi ile ilgilenen kulak burun boğaz hekimleri, deneyimleri nedeniyle bu karmaşık ameliyatları daha kolay yapmaktadırlar.
BOYUN KİTLELERİ VE AMELİYATLARI
Ülkemizde ve tüm dünyada boyun kitleleri ve ameliyatları ile Kulak Burun Boğaz bölümü ilgilendiği halde ne yazıkki Kulak Burun Boğaz (KBB) kliniklerinde resmi olarak boyun yazısı olmadığından bu gurup hastalar nereye gideceklerini bilmiyorlar. KBB hekimlerine genellikle hastalığın son dönemlerinde geliyorlar, bu durum tedaviyi zorlaştırıyor. Boyunda kitle ile başvuran hastalara mümkün olduğu kadar hızlı ve doğru tanı koymak gerekir. Baş boyun kitle ve kanserleri çok geniş hastalık grubunu oluşturmaktadır.Baş Boyun Cerrahisi nosyonu ile yetişmiş bir KBB uzmanının muayenesi olmadan, boyun kitlesinden biopsi yapmak kesinlikle doğru değildir. Boyun kitleleri inflamatuar, konjenital ve neoplastik diye ayrılmaktadır.
İnflamatuar boyun kitleleri: Akut lenfadenit (bakteriyel), granülomatöz lenfadenit (mantar, sarkoidoz, tüberküloz), sialoadenit (tükrük bezi iltihabı).
Konjenital boyun kitleleri: Tiroglossal duktus kisti, brankial kleft kisti, dermoid kist, sebase kistler, lenfanjiomlar, hemanjiomlar, laringosel, Zenker divertikülü gibi kitlelerdir.
Neoplastik boyun kitleleri: Boyundaki organ ve dokuların, iyi huylu (benign) tümörleri; lipom, mixt tümör, schwannom, glomus tümörüdür.Kötü huylu (malign) tümörleri; larenks kanseri, tükrük bezi ve tiroid kanserleri, malign nörojenik tümörler, sarkomlar ve lenfomalar, metastatik tümörlerdir.
Tanı; tanıda hastanın yaşı, sigara hikayesi, kitlenin lokalizasyonu, kitlenin oluşum süreci, ağrı durumu önemlidir. İyi bir anemnez ve boyun muayenesi, detaylı endoskopik muayene ile tanı koymak kolaylaşır. Tetkik olarak, tam kan sayımı ve sedimantasyon, akciğer grafisi, ultrasonografi, sintigrafi, siyalografi, anjiografi, serolojik testler, CT, MRI sonuçlarına göre, gerekirse İnce İğne Aspirasyon Biyopsisi (İİAB) yapılır, sonuç alınamaz ise eksizyonel biyopsi veya frozen planlanarak boyun diseksiyonu yapılmalıdır. Boyun kitlelerinde primeri baş boyun bölgesinde tesbit edilemeyen ve boyuna metastazı düşünülen hastalardan sistemik muayene ve ilgili bölümlerden konsültasyon istenmesi gerekir.
LARENKS HASTALIKLARI VE AMELİYATI
Larenks (gırtlak) boyun orta hattında, soluk borusu ile yutak kısmı arasında bulunan, solunum ve ses fonksiyonları açısından çok önemli bir organımızdır.
SES TELLERİ (VOKAL KORTLAR)
Ses telleri titreşim ile kişiye özel ses oluşumunu sağlamaktadır, ses kısıklığı larenks kanserlerinin erken tanısında çok önemlidir.
Ses kısıklığı yapan çok neden vardır, ses teli iltihabı, ses teli nodülleri, ses teli felci, ses telinin iyi veya kötü huylu tümörleri ses kısıklığı yapmaktadır. Klasik kitaplarda vurgulandığı gibi, sigara kullanan ve 2 haftayı geçen ses kısıklığı şikayeti olan hastalarda, larenks kanseri olmadığını ispat et denilmektedir.
Larinks kanserlerinin en önemli nedeni sigaradır. Larenks kanser tanısı konan tüm hastalar sigara kullanmaktadır, yalnız her sigara içen larenks kanseri olacak diye de bir kural yoktur, nedeni ise genetik yatkınlık, diğer çevresel faktörlerde rol oynamaktadır.Nefes alındığında ses telleri açılır ve havanın akciğerlere geçmesini sağlar, yemek yerken yutma anında ses organı yutak kasları vasıtası ile yukarı kaldırılır ve epiglot (ses teli kapağı) larenksi kapatarak solunum yoluna yiyeceklerin kaçmasını önler.
Larenks hastalıklarının tedavisi iltihabi durum (larenjit) antibiyotik ile tedavi edilir. Larenksin iyi huylu tümörlerinin (nodül, polip gibi), sesin kalitesini bozmadan çıkarılması yeterlidir. Larenks kanserlerinin ameliyatları genellikle organ korumaya yöneliktir, eskiden erken evre kanserlerde gırtlağın tamamı alınırken, günümüzde ileri evre kanserlerde bile tümör lokalizasyonuna bağlı olarak organ koruyucu ameliyatları yapmaktayız.Total larenjektomi (gırtlağın tamamının alınması) ileri evre larenks kanserlerinde yaptığımız ameliyattır, Total larenjektomi yapılan hastalar ömür boyu trakeostomi dediğimiz boyundaki delikten nefes almaktadırlar, konuşmaları, voice protez takılarak, hava yutarak (özefagial konuşma) veya konuşma cihazı ile sağlanır.