TİROİD HASTALIKLARI VE AMELİYATLARI
Tiroid, boyun ön kısmında gırtlağın (larenks) ve soluk borusunun (trakea) önüne yerleşmiş kelebek şeklinde bir organdır. Tiroid bezi, sağ ve sol lob adı verilen kısımlardan ve bunu ortada birleştiren istmus bölümünden oluşur. Bazen istmustan yukarıya doğru piramidal lob adı verilen ufak bir tiroid dokusu uzantısı bulunabilir. Tiroid bezinin posteriorunda, her iki tiroid lobun üst ve alt bölgelerinde birer adet olmak üzere 4 tane paratiroid bezi bulunmaktadır. Paratiroid bezleri vücudun kalsiyum dengesini sağlamada önemli rol oynar.
GUATR
Tiroid bezinin çeşitli sebeplerle büyümesine verilen addır, iyot eksikliği, genetik yatkınlık, çevresel ve kişisel faktörler guatr hastalığına neden olmaktadır. Ülkemizde en çok guatr hastalığının nedeni iyot eksikliğidir. Karadeniz bölgesinde guatr hastalığının sık görülmesi, kara lahananın fazla tüketilmesi ve yüksek rakıma bağlıdır. Kara lahana vücuttaki iyotu tuttuğu için vücut iyotu kullanamaz ve iyot eksikliği olur, iyot dağlık ve yükseklerde az bulunduğu için, karadenizin yüksek rakımı iyot eksikliğine neden olur. Tiroid bezi hastalıkları nodül olabilecği gibi, bezin tamamının büyümesi de olabilir, bezin tamamının büyümesine guatr denilmektedir
Boyunda şişlik şikayetiyle gelen hastanın ilk muayenesi elle yapılır. Tiroid bezinin büyüklüğü, kıvamı, içinde nodül varmı, ayrıca ultrasonla ayrıntılı bir şekilde tiroid dokusu değerlendirilir, kanda tiroid hormonlarının (T3,T4,TSH) seviyesine bakılır.
Tiroid bezi, temel olarak vücudun metabolizmasını düzenleyen çok önemli iki hormonu T3 (triiyodotironin) ve T4 (tetraiyodotironin / tiroksin) üretir. Tiroid bezinin fonksiyonları yani tiroid hormonlarının üretimi, beyindeki hipofiz bezinde üretilen TSH (tirotiropin) tiroidi uyaran hormon tarafından kontrol edilir. Kandaki TSH hormonu seviyesi, tiroid bezinin fonksiyonları hakkında bilgi verir. TSH biyokimya laboratuvarlarında kan testi ile kolay ölçülebilir. Tiroid bezi ayrıca kemik metabolizması ve kandaki kalsiyum seviyesini düzenleyen parafolliküler hücrelerden (C hücre) kalsitonin hormonunu da üretir. Tiroid bezinin arka yüzeyine komşu dört adet paratiroid bezi vardır, bunlar parathormon adı verilen ve kan kalsiyum seviyesini düzenleyen hormonu üretir.
Tiroid bezi, ses tellerinin hareketini sağlayan inferior (alt) larengeal sinir, süperior (üst) larengeal sinir ve paratiroid bezler ile çok yakın yerleşimdedir. Bu kritik sinir ve bezlerin ameliyat sırasında korunması önemlidir.
Süperior Larengeal Sinir
Vagus (10. kranial çift) sinirinin larenkse giden iki dalından biridir. Sağ ve sol tarafta birer tane bulunan bu sinir, ses tellerinin gerginliğini sağlar, ses telinin boyunu uzatıp kısaltır, zedelenmesi veya kesilmesi halinde ciddi bir ses kısıklığı olmaz, hasta tiz sesleri çıkartmakta güçlük çeker ve çabuk yorulur.
İnferior Larengeal (rekürren) Sinir
Vagus sinirinin dalı olan ve boynun sağında ve solunda birer tane bulunan bu sinir, larenksin krikotiroid kas dışındaki diğer kaslarını innerve eder. Sinirin tek taraflı zedelenmesi, hasar görmesi, kopması durumunda çoğu kez ciddi ses kısıklığı olur, iki taraflı olursa nefes darlığı da olur. Kopma, ezilme, koter yanığında ses kısıklığı kalıcı olabilir ve ilerde ses teli ameliyatları gerekebilir.
Günümüzde deneyimli ellerde bu sinirlerin zarar görmesi ihtimali çok düşüktür. Bu durum oluştuğunda da çoğu kez hafif hasar söz konusudur ve oluşabilecek ses kısıklığı haftalar içerisinde tamamen düzelmektedir. Tiroid ameliyatları sırasında bu iki siniri koruyabilmeyi kolaylaştırmak için monitör adı verilen teknolojik bir cihaz kullanılmaktadır.Tiroid bezi muayenesi, inspeksiyon (gözle), Palpasyon(elle) yapıldıktan sonra, tiroid ultrasonu, kanda tiroid fonksiyon testlerine bakılır. Gerekli görülürse MR, Sintigrafi ve İnce İğne Aspirasyon Biyopsisi (İİAB) yapılır.
TİROİDEKTOMİ (GUATIR AMELİYATI)
Ameliyat endikasyonları; tiroid bezi kanserleri, hipertroidizim (kontrol edilemeyen tiroid hormon fazlalığı), tiroid bezinin fazla büyümesine bağlı trakeaya (solunum borusuna) ve özefagusa (yemek borusuna) bası yapması, büyük guatr bezinin görünüm olarak hastayı rahatsız etmesi gibi durumlarda ameliyat gerekir.
Ameliyatta tiroid bezinin tamamının çıkarılması asıl amaçtır, bazen tek taraflı tiroidektomi veya istmektomi de yapılabilmektedir. Kanser tanısı konulan ve boyunda lenf nodu tutulumu olan hastalarda aynı anda tek taraflı veya iki taraflı fonksiyonel boyun diseksiyonu ameliyatı yapılması gerekmektedir. Patolojik tanıya göre radyoaktif iyot uygulaması da gerekebilir.Tiroidektomi ameliyatında ses tellerini çalıştıran sinirlerin (rekürren sinirler) ve paratiroid bezlerinin korunması çok önemlidir. Tiroidektomi ameliyatında en sık görülen komplikasyon ve çok korkulan rekürren sinirin kesilmesidir.